Kiedy opuszczamy rodzajnik w języku francuskim?
1. Kiedy rzeczownik pełni funkcję przydawki przyimkowej.
I tak: przed przydawką przyimkową, która oznacza cechę występuje tylko przyimek de:
une robe de prix – kosztowna sukienka
un homme de valeur – porządny człowiek
une maison d’habitation – dom mieszkalny
un gant de velour – welurowa rękawiczka
un coin de rue – róg uliczny
un cheval de bois – konik drewniany
le charbon de bois – węgiel drzewny
une table de cuisine – stół kuchenny
une statue de marbre – statua z marmuru
Dla porównania rodzajnik występuje przed przydawką dopełniaczową, którą najczęściej oznacza przynależność:
le cahier de l’élève – zeszyt tego ucznia
le retour des pêcheurs – powrót tych rybaków (de + les pêcheurs = des pêcheurs)
la fin du mois – koniec tego miesiąca (de + le mois = du mois)
la découverte de la terre – odkrycie ziemi
le choix d’une carrière – wybór kariery, wybór jakiejś ścieżki kariery
Niemniej:
Przed imionami, przed nazwami własnymi, jak również przed rzeczownikami poprzedzonymi przez zaimki przymiotne i liczebniki występuje tylko przyimek de:
les ponts de Paris – mosty Paryża
du thé de Chine – herbata chińska / z Chin
un voyage de trois jours – podróż trwająca trzy dni (podróż trzydniowa)
Na ogół nie stawia się rodzajnika przed rzeczownikiem, który nie ma własnej tożsamości,
- nie odpowiada na pytanie: jaki, ile,
- nie ma swojego miejsca w przestrzeni,
- nie znajduje się nigdzie w sensie materialnym
une ville de province – prowincjonalne miasteczko
- nie wiemy jaka prowincja,
- nie wiemy gdzie i skąd,
- po prostu chodzi tu o prowincjonalny charakter danego miasteczka
une robe de laine – wełniana sukienka – nie wiemy, jaka włóczka.
Dla porównania:
le chien du berger / un chien de berger
le chien du berger – pies należy do konkretnego pasterza,
un chien de berger – pies pasterski, czyli owczarek, rasa psa
2. W niektórych utartych wyrażeniach, czy w przysłowiach np.
Noblesse oblige. Szlachectwo zobowiązuje.
czy
Blanc comme neige – biały jak śnieg.
Œil pour œil, dent pour dent.
Oko za oko, ząb za ząb.
Araignée du soir, espoir.
Pająk wieczorem – nadzieja
A cœur vaillant, rien d’impossible.
Dla chcącego nie ma nic trudnego. / Dla odważnego serca nie ma rzeczy niemożliwych.
3. Brak rodzajnika przed rzeczownikiem oznaczającym narodowość, zawód…
être + profession / nationalité / religion…
Czyli w konstrukcjach typu łącznik + rzeczownik, który wyraża narodowość, zawód, religię, stan cywilny, tytuł, stanowisko, członkostwo.
Wtedy pomijamy rodzajnik.
Brak rodzajnika wskazuje na to, że wyraża on cechę:
Je suis français.
Jestem Francuzem.
Je suis journaliste.
Jestem dziennikarzem.
Je suis catholique.
Jestem katolikiem.
Je suis directeur.
Jestem dyrektorem.
Il est professeur.
On jest profesorem.
Ale
C’est un bon professeur.
On jest dobrym profesorem.
Il est médecin. C’est un bon médecin.
On jest lekarzem. To dobry lekarz.
4. Przed przymiotnikiem w liczbie mnogiej: a konkretniej przed grupą: przymiotnik – rzeczownik w l. mnogiej użyjemy: de.
de gros paquets de bonbons – duże opakowania cukierków
de longues journées de vacances – długie wakacyjne dni
d’immenses forêts de sapins – ogromne lasy świerkowe
de bons ouvriers qualifiés – dobrzy robotnicy wykwalifikowani
Elle a de longs cheveux.
Ona ma długie włosy.
Elles ont de beaux déguisements de princesses.
One mają ładne przebrania księżniczek.
Vous avez gagné le match. Vous êtes de vrais champions.
Wy wygraliście ten mecz. Jesteście prawdziwymi mistrzami.
Vous choisissez de nouvelles chaussures.
Wybieracie nowe buty.
Elle est blonde avec de longs cheveux.
Ona jest blondynką z długimi włosami.
5. Obecność lub brak rodzajnika przed nazwami tygodnia.
Nie używa się rodzajnika przed nazwami tygodnia, kiedy mówimy o dacie w granicach siedmiu dni przed, albo po wypowiedzi.
Podobnie nie używamy rodzajnika przed nazwami dni tygodnia, jeżeli towarzyszy im przymiotnik: dernier, passé, prochain – czyli ostatni, miniony, przyszły.
Je viendrai mardi. Przyjdę we wtorek.
Je viendrai mardi prochain. Przyjdę w przyszły wtorek.
J’y ai été mercredi passé. Byłam w minioną środę.
J’y ai été mercredi dernier. Byłem w ostatnią środę.
Bez rodzajnika: dzień tygodnia + przymiotnik: dernier, passé, prochain
Za to…
Używamy rodzajnika określonego, jeżeli nazwie dnia tygodnia towarzyszy przymiotnik inny niż te trzy wymienione poprzednio, czyli dernier, passé, prochain – czyli ostatni, miniony, przyszły, a zamiast nich np przymiotnik suivant – następujący.
Je viendrai le lundi suivant. Je viendrai le lundi de Pâques.
Przyjdę w następny poniedziałek. Przyjdę w poniedziałek wielkanocny.
Dodanie rodzajnika określonego przed nazwą dnia tygodnia zmienia jego znaczenie:
Je suis de service le lundi. Pracuję / jestem – pełnię dyżur co poniedziałek.
Je suis de service lundi. Pracuję w poniedziałek – w ten poniedziałek.
Pracuję w ten poniedziałek. Bo brak rodzajnika przed nazwami dni tygodnia wskazuje na to, że mówimy o poniedziałku, który przypada w zakresie najbliższych siedmiu dni.
Użycie rodzajnika nieokreślonego przez nazwą dnia tygodnia, wskazuje na znaczenie jakiś, któryś:
Je viendrai un lundi. Przyjdę w pewien poniedziałek.
6. W zwrotach czasownikowych,
a konkretniej w sporej liczbie wyrażeń, kiedy dopełnienie jest ściśle powiązane z czasownikiem, albo z przyimkiem.
avoir soif – odczuwać pragnienie
Il a soif. Jemu chce się pić.
avoir faim – odczuwać głód
Elle a faim. Ona jest głodna.
avoir peur – odczuwać strach
J’ai peur. Boję się.
avoir besoin de – potrzebować
J’ ai besoin d’ aide. Potrzebuję pomocy.
J’ ai besoin d’ être seule. Muszę pobyć sama.
porter bonheur – przynosić szczęście
Cette boucle d’oreille me porte bonheur. Ten kolczyk przynosi mi szczęście.
Ale w niektórych zwrotach czasownikowych bez rodzajnika typu:
avoir envie, avoir soif… jednak pojawia się rodzajnik:
Kiedy między czasownikiem a jego dopełnieniem pojawia się przymiotnik wskazujący na intensywność danego zjawiska.
avoir envie – mieć ochotę
Paul a envie de dormir.
Paulowi chce spać.
Paul a une envie étrange de dormir.
Paula naszła dziwna ochota na sen.
avoir soif – odczuwać pragnienie
J’ ai soif. Chce mi się pić.
J’ai une soif atroce. Odczuwam ogromne pragnienie.
avoir peur – bać się
J’ai peur. Boję się.
Marie a peur du noir. Marie boi się ciemności.
Ale….
Marie a une peur bleue du noir.
Marie bardzo mocno boi się ciemności.
avoir une peur bleue – niebieski strach, czyli paniczny strach
J’ai une peur bleue.
Ogromnie się boję. Czyli tutaj takie francuskie wyrażenie: niebieski strach.
avoir conscience – mieć świadomość
Marie a conscience du danger.
Marie ma poczucie niebezpieczeństwa.
Ale…
Marie a une conscience aiguë du danger.
Marie ma wyostrzone poczucie niebezpieczeństwa.
prendre froid – przeziębić się
Je crois que j’ai pris froid.
Zdaje mi się, że przeziębiłem się.
Elle risque de prendre froid.
Ona może się przeziębić.
7. Z czasownikami couvrir de, remplir de, avoir envie de.
Opuszczamy rodzajnik nieokreślony des i rodzajniki cząstkowe po czasownikach lub wyrażeniach czasownikowych wprowadzających swoje określenia za pomocą przyimka de:
couvrir de, remplir de, avoir envie de – przykryć czymś, wypełnić czymś, mieć ochotę na
La table est couverte de livres.
Stół jest przykryty książkami.
Ce pays est couvert de forêts.
Ten kraj / region jest pokryty lasami.
Le sommet de la montagne est couvert de neige.
Szczyt góry jest pokryty śniegiem.
La montagne est couverte de neige.
Góra jest pokryta śniegiem. W tej konstrukcji rodzajnik cząstkowy przechodzi w de.
Ale już rodzajnik nieokreślony UN nie podlega tej zasadzie:
La table est couverte d’une belle nappe blanche.
Stół jest przykryty pięknym białym obrusem.
Un verre rempli d’eau.
Szklanka wypełniona wodą.
Ale
Un verre rempli d’un bon vin.
Szklanka wypełniona dobrym winem.
J’ai envie de fruits. Mam ochotę na owoce.
J’ai envie d’oranges. Mam ochotę na pomarańcze.
Ale
J’ai envie d’une orange.
Mam ochotę na jedną pomarańczę.
Le hérisson est couvert de piquants.
Jeż jest pokryty kolcami.
8. Konstrukcja avoir besoin de
Tous les êtres vivants ont besoin de soleil.
Wszystkie stworzenia potrzebują słońca.
J’ai besoin de lunettes.
Potrzebne mi są okulary.
Il a besoin de repos.
Jemu potrzebny jest odpoczynek.
Pourquoi a-t-on besoin de courage?
Dlaczego potrzebna nam jest odwaga?
9. W wyrażeniach z avec (z) i z sans (bez)
sans sucre – bez cukru
sans difficulté – bez problemu
avec soin – z troską, starannie
avec plaisir – z przyjemnością
avec plaisir, avec soin
Rodzajnik znika, kiedy po avec występuje pojęcie abstrakcyjne jak: z przyjemnością, z troską (starannie)
avec de la crème, avec du sucre – Tutaj przeciwnie rodzajnik zostaje.
Czyli kiedy mamy połączenie avec z konkretnym, namacalnym pojęciem, jak: z kremem, z cukrem.
Je voudrais ma soupe avec de la crème. Je la boirais alors avec plaisir.
Poproszę o zupę ze śmietaną, wypiję ją wtedy z przyjemnością.
Kiedy w analogicznych wyrażeniach z sans rodzajnik znika:
Je voudrais ma soupe sans crème.
Poproszę o zupę bez śmietany.
Je voudrais mon thé sans sucre.
Poproszę o herbatę bez cukru.
Kiedy w zwrotach z avec jest rodzajnik:
Je voudrais du thé avec du sucre.
Poproszę herbatę z cukrem.
Je boirais du thé avec du sucre.
Wypiję / Wypiłbym herbatę z cukrem.
Je n’aime pas le thé sans sucre.
Nie lubię herbaty bez cukru.
Quel thé boire avec du lait?
Jaką herbatę można pić z mlekiem?
Je prends mon café sans sucre et je travaille sans difficulté.
Piję kawę bez cukru i pracuję bez trudności.
Kiedy opuszczamy rodzajnik i tutaj ciekawostka gramatyczna: w zwrotach z avec:
Jeżeli pojęcie abstrakcyjne zostanie zmodyfikowane przez opisujące je dopełnienie, przymiotnik, albo zdanie podrzędne, wtedy pojawia się rodzajnik:
avec émotion – z emocją
Elle a parlé avec émotion.
Ona mówiła z emocją.
Elle a parlé avec une émotion non dissimulée.
Ona mówiła z nieukrywaną emocją.
avec courage – odważnie
Il existe une solution, mais nous devons apprendre à l’appliquer avec courage.
Istnieje rozwiązanie, ale musimy nauczyć się zaaplikować je odważnie / z odwagą.
Il a agi avec un courage exemplaire.
On zachował się z przykładową / wyjątkową odwagą.
Przykłady: zwroty bez rodzajnika z sans lub z avec
sans conviction – bez przekonania
Il parle sans conviction.
On mówi bez przekonania.
J’y suis allée sans conviction, mais j’y suis allée.
Poszłam tam bez przekonania, ale poszłam.
sans regret – bez żalu
Ils se sont quittés sans regret.
Oni pożegnali się bez żalu.
avec soin – starannie
Le clinicien examine son patient avec soin.
Lekarz starannie bada pacjenta.
C’est un homme sans morale.
To jest człowiek bez moralności.
Ne tremblez plus, soyez sans crainte.
Nie trzęście się, nie bójcie się.
Je prendrais un café sans sucre, ou un thé sans lait.
Poproszę o kawę bez cukru lub herbatę bez mleka.
Il prend toujours son café sans lait, mais avec du sucre.
On zawsze pije kawę bez mleka, ale z cukrem.
Un ciel sans étoiles.
Niebo bez chmur.
un gilet sans manches – kamizelka bez rękawów
Il est parti sans cravate et sans gants.
Wyszedł bez krawatu i rękawiczek.
Ces bénévoles secourent les personnes sans ressources.
Ci wolontariusze ratują osoby bez dochodów.
un devoir sans fautes / un devoir sans faute
– zadanie bez błędów (częściej forma sans faute)
Je viendrai demain sans faute.
Przyjdę jutro na pewno.
Un homme sans parole.
Człowiek który nie dotrzymuje słowa.
Une histoire sans paroles.
Historia bez słów.
Être sans emploi – być bez pracy, być bezrobotnym
10. W WYRAŻENIACH OBJĘTOŚCIOWYCH
Rodzajniki nieokreślone i cząstkowe zostają zastąpione przez de, kiedy zostaną wprowadzone wyrażeniem objętościowym:
W zwrotach wyrażających ilość:
beaucoup de, peu de – dużo, niewiele czegoś
Je vais voir un ami. Je vais voir beaucoup d’amis.
Spotkam się z przyjacielem. Spotkam się z licznymi przyjaciółmi.
Je vais lire des livres. Je vais lire peu de livres.
Będę czytał książki. Przeczytam niewiele książek.
un peu de soupe – niewiele zupy
Je mange de la soupe. Je mange un peu de soupe.
Jem zupę. Zjem odrobinę zupy.
un peu de jus d’orange – odrobinkę soku pomarańczowego
Je bois du jus d’orange. Je bois un peu de jus d’orange.
Piję sok pomarańczowy. Wypiję odrobinkę soku pomarańczowego.
11. W przeczeniach.
Rodzajnik nieokreślony i cząstkowy przyjmują formę de – kiedy w zdaniu pojawia się przeczenie:
Je vais voir un ami. Je ne vais pas voir d’ami.
Idę spotkać się z przyjacielem. Nie idę spotkać się z przyjacielem.
Je vais lire des livres. Je ne vais pas lire de livres.
Będę czytać książki. Nie będę czytać książek.
Je mange de la soupe. Je ne mange pas de soupe.
Jem zupę. Nie jem zupy.
Je bois du jus d’orange. Je ne bois pas de jus d’orange.
Piję sok pomarańczowy. Nie piję soku pomarańczowego.
Ale uwaga, ta zmiana nie ma miejsca w zdaniach przeczących z czasownikiem être – być.
C’est un ami. Ce n’est pas un ami.
To jest przyjaciel. To nie jest przyjaciel.
Ce sont des vacances. Ce ne sont pas des vacances.
To są wakacje. To nie są wakacje.
A ja pozdrawiam serdecznie
Beata Redzimska
BEATA REDZIMSKA
Jestem blogerką, emigrantką, poczwórną mamą. Kobietą, która nie jednego w życiu doświadczyła, z niejednego pieca jadła chleb.
Od prawie 20 lat mieszkam na emigracji we Francji, w Paryżu.
Uważam, że emigracja to dobra szkoła życia i wymagająca, choć bardzo skuteczna lekcja pokory. Ale też wewnętrznej siły i zdrowego dystansu do samego siebie i momentami wystawiającej nas na próby codzienności.
Jestem tu po to, by pomóc Ci zgłębić tajniki języka francuskiego, rozsmakować się w nim. Opowiadam historie, które pomogą Ci lepiej zapamiętać francuskie wyrażenia.
Czasami rozśmieszę lub zmotywuję.
Znajdziesz mnie również na Instagramie, gdzie piszę bardziej osobiście o moim życiu w Paryżu i mojej pasji, jaką jest nauka języka francuskiego.
